Sevgili Okuyucularım,
Komşularımızın son durumlarına baktığımızda İran ve Azerbaycan’dan, beklenmedik bir şekilde karşılıklı adımlar attıldığını görmekteyiz. Bir süre önce Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov gazetecilere verdiği demeçte, İran tarafının Azerbaycan Büyükelçiliği’nden faaliyetlerini hızlı bir şekilde eski haline getirmesini istediğini ve Azerbaycan olarak, kısa sürede adım atma sözü verildiğini söylüyor.
6 Ekim’de Azerbaycan’a giden İran ve Azerbaycan Yol ve Şehircilik Bakanı Mehrdad Bazrpash, Azerbaycan gezisine ilişkin yaptığı açıklamada. Azerbaycan’ın Zencan sınır bölgesinde Azerbaycan ile İran arasında bir sınır geçiş istasyonu inşa edildiğinin başladığını söylüyor. “Bu gezinin başlangıcında, Egrow bölgesinde bir sınır kapısının oluşturulmasına başlamak için teklif götürmüş oldu.” İran tarafının Azerbaycan Cumhuriyeti ile Nahcivan topraklarını birleştirecek olan Aras Nehri boyunca kurulacak, Aras Nehri üzerindeki köprü projeleri üzerinde de anlaştıklarını belirtiyor.
Bu yolun Ermenistan’dan geçmesi beklenen Zengezur Koridoru’na bir alternatif yol olacağını hatırlarsak. 10 KASIM 2020 tarihin de Karabağ’da Azerbaycan’ın işgal altındaki topraklarını kurtarma amacı ile, Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarına yaptığı saldırısı karşısında başlatılan 44 günlük savaşın durdurulması amacı kapsamında, Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya liderleri tarafından imzalanan ortak bildiride, Ermenistan üzerinden Zengezur Dehliz yolunun açılmasına ilişkin bir bölüm yer almasına rağmen, Azerbaycan ile Ateşkes sağlandıktan sonra, Ermenistan çizdim oynamıyorum demeye başladı. İran ise Ermenistan’ı savunucusu konumunu terk etmez iken bu gün her nedense ani değişimler sergilemeye başlaması şaşkınlık yaratmış olabilir.
İran ve Azerbaycan Yol ve Şehircilik Bakanı, Mehrdad Bazrpash, İran’dan geçen yolun inşasının, iki ülkenin ortak ekonomik komisyonu liderlerinin yıllarca bekledikten sonra katılımıyla başladığını açıklıyor. ” Bu proje kapsamın da köprülerin inşasının sorumluluğu, Azerbaycan ve İran’a ait olduğunu, Köprü ve demiryolu hattının inşası konusunda da anlaşma sağlandığını, Azerbaycan ve İran tarafından yatırım yapılıyor ve uygulanıyor” diye açıklama yapıyor.
İran ve Azerbaycan Karma Ekonomik Komisyonu Başkanı, iki ülke arasındaki sınır bölgesinde iki su barajının inşasına da değindi (Aras Nehri üzerinde “Lord” ve “Kız Kulesi” su rezervuarları ve su santrallerinin inşasıdır); “Barajlardan biri tamamlandı, ikinci paragrafta yüzde 97 fiziki ilerleme var ve son aşamada.” Diye açıklama geliyor.
İran ve Azerbaycan arasında, özellikle kargo taşımacılığının yoğun olduğu günlerde, iki ülkenin sınırlarını geçmek isteyen kamyonların sorunlarını çözmek için transit durumu konusunda anlaşmalara varıldığını kaydediyor. “İki ülkenin ticaret dengesi son yıllarda azaldı ve bu tekrar artırılmalı” diyor. Açıklamalar bitmek bilmiyor. Bakan, “ İran, Rusya ve Azerbaycan arasında elektrik satışı konusunda üç yönlü bir anlaşmaya değinerek, üç ülke arasındaki elektrik satın alma sürecinin tamamlanmak üzere olduğunu” söylüyor. 6 Ekim’de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Mehrdad Bazrkash arasındaki görüşmede, ikili ilişkiler, özellikle ekonomik ve ticari kalkınma, üç yönlü (Avrupa, İran, Ermenistan) ve altı boyutlu (Avrupa, Rusya, Ermenistan + Türkiye, Gürcistan, İran) formatlarında bölgesel işbirliği üzerin de karşılıklı görüş belirtilerinde bulunuluyor. Haydi hayırlısı olsun diyelim.
Azerbaycan tarafının açıklamalarına göre, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İran da Zencan’ın Agbend köyü yakınlarında otoyol köprüleri ve sınır altyapısının inşa edilmesinin yanı sıra bölgede dostlukların güçlendirilmesine katkıda bulunacak Hazar kıyı projelerinin inşasının önemini vurguluyor. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ülkeleri birleştiren ve bölge için büyük önem taşıyan otoyol ve demiryollarının yapımlarının gerçekleştirilmesi, tüm bölge için önemli gelişmelerin başlangıcı olacağını vurguluyor. Yapılan görüşmelerde, İran ile Azerbaycan arasında petrol ve gaz alanında artan işbirliğinin de ele alındığını belirtiliyor.
Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün ve egemenliğini yeniden sağlanmasından sonra bölgede yeni bir ortam oluşturulmuş oldu. İran geçmişte Ermenistan faktörünü Azerbaycan’a karşı bir baskı aracı olarak kullanıyordu. Ermenistan taraftarı olmak yerine, bugün bu baskı aracından Ermenistan’ı mahrum bırakarak, Azerbaycan’la ilişkilerini normalleştirmek için yeni seçenekler arayışına girdiği görülmektedir.
Soru işaretlerini gidermeye çalışır iken aklıma takılanlar yine beynimi kurcalıyor oldu. Hani derler, “Düğün değil, bayram değil Eniştem beni niye öptü” İran’daki bu değişim nedeni, 10 Şubat 1828 Çarlık Rusya’nın zoru ile Azerbaycan topraklarının “Türkmen Çay” Anlaşması ile İran’a verilmesi, İran içerisinde yaşayan ve nüfusunun % 47 sini oluşturan Azerbaycan Türklerinin değişim istemlerinin endişelerimi sarmaya başladı. Yoksa İsrail’in Filistin üzerindeki “Çan” seslerinin haberlerini önceden almış olması mı uyandırdı, Türkiye’nin bu istemde büyük rolünün olması kaçınılmaz olgu olduğu, Yoksa güney Kafkasya da taşların yerine oturmasının başlaması veya Ermenistan’ın Fransa ve ABD yakınlaşmasıyla Rusya’nın Karabağ da etkin konumunu bırakma eğilimi mi?
Sebep ne olursa olsun, bölgemizde barışa uzatılan her el tutulmalıdır. “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh” Barışsal yaşam için, kapanmayan umut kapımız açık kalsın.
Sağlıklı yaşayın, sağlıcakla kalın.