Katı atık bedeli nedir? Ne değildir? C.H.P. Datça İlçe Bşk. Yrd. Avukat Ali Kurt bu konuda su bilgileri verdi;

Son günlerde sosyal medya hesaplarında sıkça paylaşılan ve yoğun şekilde eleştirilen bir konu var. Su faturalarına yansıtılan “Evsel Katı Atık Bedeli”nin ne olduğu ne olmadığı tartışılıyor. Tartışmacıların büyük bir bölümü Datça Belediyesini ya da MUSKİ/Muğla Büyükşehir Belediyesini hedef alarak bu bedellerin tahsilini eleştiriyorlar, fahiş ve yüksek olduğunu, zaten su bedeli yanında, atık su bedeli ve KDV tahsilatı yapıldığını, evsel katı atık bedelinin tüketicilere yüklenmiş yeni bir yük olduğu yönünde eleştiriler getiriyorlar. Toplanan paraların ilçe belediyesinin kasasına mı yoksa büyükşehir belediyesine mi gittiğini, toplanan bu paralar ile hangi kurumun ne yaptığını sorgulamaya çalışıyorlar.

Yazının başında şunu söylemeliyim, su temel ve vazgeçilmez gıdalarımızdan ve olmazsa yaşamın da olmayacağı temel besinlerimizden biridir. Tüm yurttaşların yaşamsal ve temel besin/temizlik maddesi olarak gördüğümüz suya ulaşma ve yeteri kadar suyu ücretsiz alma hakkı olduğuna inananlardanım. Bunu savunmaktayım.  Öte yandan, tüm yurttaşlar vergileri ile finanse ettikleri tüm kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyetlerini, harcamalarını iş ve işlemlerini sorgulama ve meşru yol ve yöntemlerle denetleme hakkına sahiptir. Bu sorgulamanın sivil toplum kuruluşları tarafından, tüketici dernekleri eliyle yapılmasından hiçbir kamu kurum ve kuruluşunun şikayeti olamaz, olmamalıdır. Sosyal demokratik hukuk devleti olmanın en basit gereği de budur. Hiçbir kamu yöneticisi, yürütme erkinin verdiği yetkiyi kullanan hiçbir siyasetçi, ben yurttaşa hesap vermem diyemez.  

Bir hukuk devletinde kamu kurum ve kuruluşlarının sorumluluk ve yetkileri Anayasa ve yasalar ile belirlenmiş görevleri de bu çerçevede sayılmıştır. Kamu kurumları bu mevzuat hükümleri çerçevesinde üzerine düşen görevleri yerine getirmek zorundadır. Bu yükümlülük ve görevleri gereği gibi yerine getirip getirmedikleri hususunda kurumların merkezi idare kurumu, özerk kurum ya da yerel yönetim kurumu olup olmadığına göre denetim usulleri vardır.

Halkın sivil toplum kuruluşları eliyle ya da bireysel olarak bilgi edinme hakkına dayalı olarak yaptığı sorgulama ve denetim dışında merkezi idarenin kendi iç denetim unsurları vardır. Ayrıca yürütme görevini üstlenmiş olan iktidarın halk tarafından seçimler yoluyla belli aralıklarla denetimi de bir başka yoldur. Kamu kurum ve kuruluşları ayrıca hukuka aykırılık denetimi yönünden, idare mahkemeleri ve Danıştay tarafından denetlenmektedir. Son zamanlarda yetki alanı son derece sınırlandırılmış olmakla birlikte Sayıştay denetimi de bilinen denetim yollarından biridir.

Mahalli idareler, başka söyleyişle yerel yönetimler ise hem merkezi yönetim kuruluşlarının tabi olduğu tüm denetim usulleri ile denetlenir hem de merkezi idarenin yerinden yönetim birimleri olan valilik ve kaymakamlıkların vesayet denetimine tabi olarak görev yaparlar. Yerel yönetimler aynı iktidar gibi seçimler yolu ile halk tarafından da denetlenirler. Yerel yönetimlerin faaliyet ve işlemleri de aynen merkezi idare gibi yargı denetimine tabi olup Sayıştay tarafından da her yıl hesap ve uygunluk denetimine tabi tutulurlar.

Bu kapsamda yakın geçmişte Datça Belediyesi hesap ve işlemlerinin Sayıştay uzmanlarınca denetimi sırasında evsel katı atık bedellerine ilişkin neden tüketicilerden tahsilat yapılmadığı sorgusu yöneltilmiş, bu bedellerin toplanmasının yasa gereği olduğu, bu bedellerin bu yıla kadar toplanmamasından dolayı kamunun zarara uğratıldığı, en kısa sürede evsel katı atık bedellerinin tüm sorumlular bakımından belirlenmesi ve toplanması uyarısı yapılmıştır.

Sayıştay tarafından yapılan bu uyarının gereğinin yerine getirilmesi zorunlu olduğundan Datça Belediyesince bir araştırma yapılmış ve Muğla’nın diğer ilçe belediyelerinde yıllar önce bu uygulamanın başladığı, evsel katı atık bedellerinin belediye meclisince belirlenen tarifelere dayalı olarak tüm abonelerden MUSKİ Su Faturaları üzerinden toplandığı, su aboneleri ile yapılan abonelik sözleşmelerinin evsel katı atık bedelleri bakımından güncellenmesi işinin 31.12.2018 yılına kadar tamamlanması gereği de gözetilerek Plan ve Bütçe Komisyonunun 04. 12. 2018 tarihli raporu ile 2019 yılı Evsel Katı Atık Hizmetleri Ücret Tarifesi yeniden belirlenmiş ve uygulama başlatılmıştır.

Son olarak 2021 yılı Mart Ayı Belediye Meclis toplantısında bu tarifeler güncellenmiştir.

Bu genel girişten sonra Evsel katı Atık Bedellerinin yasal dayanağı nedir? Bu paranın tahsili hangi mevzuatın gereğidir? Bu bedellere ilişkin tarifeler nasıl belirleniyor? Toplanan paralar nereye harcanıyor? Sorularının yanıtlarını vermeye çalışacağım.

Bilindiği üzere 09.08.1983 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan  2872 sayılı “ÇEVRE KANUNU”nun 11. Maddesinin 14. Fıkrası “Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz. “ hükmünü getirmiştir. Görüldüğü üzere  “evsel katı atık bedeli” bu yasa ile getirilmiş ve hizmetten yararlanan herkesten bu bedelin tahsili zorunlu kılınmıştır. Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve esasların bir yönetmelikle belirlenmesi de bu yasa ile düzenlenmiştir.

Bu yasanın getirdiği yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğine ilişkin denetimlerin nasıl yapılacağı da yine aynı yasanın “Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğü” başlıklı  12. Maddesinde “Bu Kanun hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Bakanlığa aittir. Gerektiğinde bu yetki, Bakanlıkça; il özel idarelerine, çevre denetim birimlerini kuran belediye başkanlıklarına, Denizcilik Müsteşarlığına, Türkiye Çevre Ajansına, Emniyet Genel Müdürlüğüne, Jandarma Genel Komutanlığına ve Sahil Güvenlik Komutanlığına (…)(2) devredilir.” Denilerek belediyelerin bu hizmetlerini yerine getirilmesinde sıkı bir denetim altında tutulacağına ilişkin düzenleme getirilmiştir.

Yukarıda 11. Madde ile belediyelere görev olarak verilen evsel katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, kurdurulması, işletilmesi ve işlettirilmesi ve bu hizmetin karşılığında halktan, işletmelerden, kamu kurum ve kuruluşlarından tahsil edilecek bedellerin nasıl tespit edileceğine ve tahsilatın nasıl yapılacağına ilişkin olarak yasada sözü edilen uygulama yönetmeliği 27.10.2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik 2010 yılında yürürlüğe girdikten sonra bir çok belediye konutlardan, okullar gibi her türlü eğitim kurumları da içinde olmak üzere resmi kurumlardan, sanayi işletmelerinden, konaklama tesislerinden restoranlardan, yeme içme mekanlarından büfe, market gibi yerlerden, spor salonlarından, teknelerden özetle, evsel katı atık üreten her su abonesinden ve tekneler gibi sadece limana bağlanmak suretiyle hizmet alan mükelleflerden katı atık bedelinin belediye meclislerince belirlenen tarife uyarınca su faturaları üzerinden MUSKİ tarafından tahsiline ve tahsil edilen bu bedellerin ilçe belediyelerinin sadece evsel katı atıkla ilgili hizmetlerinde kullanılmak üzere hesaplarına aktarılması uygulamasına başlamıştır.

Yukarıda da söz edildiği üzere Datça Belediyesi konut ve bazı işyerlerinden evsel katı atık bedeli tahsiline başka bir deyişle Evsel katı Atık Hizmetleri Tarifesine konut ve bazı işyerlerinin kamu kurumlarının da dahil edilmesine 2020 yılından itibaren zorunlu olarak başlamıştır.

Sonuç olarak; evsel katı atık bedellerinin tespiti ve toplanması yasa ve yönetmeliğin emredici hükmüdür. Bu bedellerin tespitine ilişkin tarifeler ilçe belediyelerince Yönetmelik ile belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde belediye meclislerinin kararı ile yapılmaktadır. Datça Belediyesinde de bu şekilde yapılmıştır. Bu kalemde toplanan paralar çevre temizlik şubesinin işçi giderlerine, makina alım onarım ve bakım giderlerine, araçların yakıt ve diğer sarf malzemeleri giderlerine ve benzeri temizlik hizmeti giderlerine harcanmakta olup belediyenin bu fasılda toplanan paraları başka bir hizmet alımı ya da gider için harcaması olanağı bulunmamaktadır.

Bu fasılda toplanan paraların belirtilen hizmetler için harcanmasından sonra kalan bir miktarın olup olmadığı, bu güne kadar bu fasılda toplanan paraların yıllar itibari ile ne kadar olduğu, yapılan harcamalar sonucunda kalan para var ise bu paraların Datça’da halen kullanılmakta olan Evsel Katı Atık Depolama Tesisinin (Billur Kent’in karşısındaki alanda faaliyettedir. Yeni kullanıma açılan Moloz Döküm Alanı ile bu alanın karıştırılmaması gerekir.) iyileştirilmesi, geliştirilmesi için yeterli olup olmadığı hususlarında belediyemizin halka güncel bilgiler vermesinin gerekli olduğu düşüncesinde olduğumu belirterek saygılar sunarım. 
C.H.P. Datça İlce Bsk. Yrd. Av. Ali Kurt

HABER ESMERİ ALEV EKEBAŞ