HES DOSYASI Av. Ali Kurt: Son günlerde Batı Karadeniz Bölgemizde büyük bir sel felaketi yaşandı. Yurttaşlarımız hayatını kaybetti, maddi zarar oluştu. Hayatını kaybedenlerin yakınlarına baş sağlığı diliyoruz, yaralılara geçmiş olsun. Özellikle de Kastamonu’nun ve Sinop’un bazı ilçelerinde büyük bir yıkımın yaşandığını görüyoruz.

Bu bir doğal afet; Doğal afetleri engellemek olanaklı olmayabilir ancak, afetin zararlarının büyük olmamasını sağlamak bizim elimizde.  Yakın geçmişte Doğu Karadeniz’de de aynı felaketi yaşadık, felaketin büyümesinde ve can kaybı olmasında en büyük etken, dere yatak ve kenarlarında imarsız kaçak yapılaşma ya da bu alanlarda imar izni verilmiş olmasında.

Her iki halde de merkezi idarenin yani iktidarın ve mahalli idarenin yani belediyelerin büyük kusuru, ihmali hatta görevi kötüye kullanmış olması söz konusudur. Kaçak yapılara oy için göz yumanlar, periyodik olarak  imar affı ya da imar barışı adı altında kaçak yapılara yasallık kazandıranlar ve imar mevzuatına aykırı olarak dere yataklarını dere kenarlarını imara açanlar insanlık suçu işlemektedir.

Sel felaketinde bu derece yıkımla karşı karşıya kalmamızın bir diğer nedeni de dere yataklarının doğal yapısının bozulması, doğanın kendi dinamikleri ile bulduğu çözümün insan etkisi, daha doğru bir deyişle merkezi iktidar ile sermaye gruplarının el ele vererek kar hırslarına doğayı kurban etmeleridir. Bunların en korkunç örneklerinden biri önce Doğu Karadeniz’in derelerinden başlayarak tüm yurda yayılan HES (Hidro Elektrik Santralleri) dir.

HES ile dere yataklarının doğal yapısı bozulmuş, teknik kapasiteye ulaşabilmek için bir çok dere yatağı değiştirilerek başka dereler ile birleştirilmiş ve kar hırsı ile derelerimiz mahvedilmiş, uluslararası sözleşmeler ihlal edilmiş, mahkeme kararlarının aksine bu saldırı devam etmiştir.

Son sel felaketinde en büyük yıkımın ve can kaybının olduğu ilçemiz Kastamonu’nun Bozkurt ilçesi oldu. Can ve mal kaybının bu kadar yüksek olmasının nedenlerinden birinin de “HES barajının patladığı” iddiasıdır. Bu iddiadan sonra çeşitli TV kanallarında konuşan iktidar yetkilileri bu iddianın doğru olmadığını HES’lerde “baraj” olmadığı için patlamasının da söz konusu olamayacağını ileri sürdüler. Ancak ne iddia sahipleri ne de iktidar doğru dürüst olayı açıklamadı.

Merak ettim araştırdım; Bilindiği üzere orta ve büyük debili akarsular üzerinde büyük barajlar yapılarak elektrik enerjisi üretilmektedir. Bu barajların rezerv alanlarında milyarlarca m3 su toplanmakta ve bu suyun kontrollü olarak tribünlerden geçirilmesi ile elektrik enerjisi elde edilmektedir. Bu barajlar aynı zamanda tarımsal sulama için de kullanılmaktadır. Bu teknikte akarsuların yapılarının, yataklarının köklü olarak değiştirilmesi söz konusu değildir. Genellikle çevreye zararlı etkilerinin sınırlı olduğu bilinmektedir. Ancak baraj yerinin seçimindeki yanlışlıklar nedeniyle tarihi dokuya ve arkeolojik sit bölgelerine zarar veren bazı barajlara karşı çok önemli ve haklı direnişlerin olduğu da belleğimizdedir.

HES tipi santraller ise daha çok dereler üzerinde, derelerin  birleştirilmesi ile oluşturulan küçük ölçekli akar sular üzerinde inşa edilmekte ve suyun yüksekçe bir yerde “rezerv alanında” biriktirilip beton büyük kanallardan tribünlere düşürülmesi ile elektriğe dönüştürülmesi sistemidir.

Bütün bu bilgileri topladığımızda, barajlarda çok büyük su rezervleri olmasına karşın HES’lerde de daha küçük de olsa “su rezervleri”nin olduğu görülmektedir. Dolayısı ile Bozkurt ilçesindeki HES rezervinin patlamış olması akla ve gerçeğe yakın bir iddia olarak görülmektedir. İktidarın HES’lerde baraj olmadığı açıklaması gerçeği, tam olarak doğruyu yansıtmamaktadır. İktidar yanıltıcı ve eksik bilgi vererek haklı gerekçelerle HES’lere karşı çıkan çevre örgütlerinin ve halkın tepkisini yumuşatmayı HES karşıtlarının eline haklı bir gerekçe daha geçmesini önlemeye çalışmaktadır. 13.08.2021 Av. Ali KURT/Datça